“ไก่ตัวผู้หรือไก่ที่นำมาทำเป็นพ่อพันธุ์”
ส่วนใหญ่ผู้เพาะเลี้ยงไก่ชนจะให้ความสำคัญกับฝีมือ เหล่า และประวัติในการชนที่นำมาใช้เป็นพ่อพันธุ์มากกว่า โดยเลือกไก่ที่ชนะสวย ๆ มาหลาย ๆ ครั้ง หรือชนะด้วยเงินเดิมพันที่แพง ๆ ซึ่งไก่เหล่านี้จะได้เป็นพ่อพันธุ์โดยอัตโนมัติ (แต่ก็มีผู้เลี้ยงบางคนที่เมื่อเห็นว่าไก่ตัวหนึ่งตัวใดเก่ง ก็ตามไปถึงพ่อของตัวนั้นเพื่อนำมาทำเป็นพ่อพันธุ์ แต่ทว่าก็ทำได้ค่อนข้างยากและมีราคาที่แพงมาก ที่สำคัญหากไม่มีการบันทึกข้อมูลไว้ตั้งแต่แรก การสืบค้นทำได้ค่อนข้างลำบากและอาจทำให้ได้พ่อปลอมมาเลี้ยงอีกด้วย)
การเลือกไก่ตัวผู้โดยดูจากประวัติหรือเหล่าเพื่อมาทำพ่อพันธุ์จะไม่ได้มองที่ลักษณะภายนอกมากนัก เพราะโดยทั่วไปแล้วไก่เหล่านี้ ซึ่งเป็นไก่นำไปชนและเก็บชัยชนะกลับมา ส่วนใหญ่ก็เป็นไก่ที่สมบูรณ์ แข็งแรง มีลักษณะดีตรงตามตำราอยู่แล้ว จึงไม่ค่อยมีใครให้ความสำคัญกับตรงนี้มากนัก
แต่ถ้ากรณีซื้อไก่หนุ่มมาทำเป็นพ่อพันธุ์ แม้จะมาจากพ่อพันธุ์ตัวเก่ง ๆ ก็จำเป็นต้องดูลักษณะภายนอกประกอบกันด้วย โดยไก่ที่มีแนวโน้มที่เป็นพ่อพันธุ์ที่ดี มีลักษณะดังที่ได้อธิบายไว้ก่อนหน้านี้แล้ว พอสรุปได้ดังนี้ หากคัดเลือกไก่จากฝูงที่เลี้ยงรวมกัน ปล่อยหากินตามธรรมชาติควรเลือกไก่ตัวที่เป็นจ่าฝูง พร้อมทั้งมีร่องรอยการต่อสู้มาตั้งแต่ยังเล็ก ๆ เพราะถ้าไม่เก่งคงไม่ได้เป็นจ่าฝูงอย่างแน่นอน ส่วนตัวอื่นที่ไม่ได้เป็นจ่าฝูง หรือไม่มีร่องรอยการต่อสู้เลย อาจจะเป็นไก่เก่งก็ได้ แต่ทว่าไม่แน่ใจว่ามีจิตใจที่เต็มร้อย สู้ไม่ถอยหรือไม่
ดูจากโหวงเฮ้ง ใบหน้า ยาวคล้ายนกยูง คางรัดไม่มีเหนียง ตุ้มหูเล็ก ตาเรียวเล็กสดใส ขอบตานูน กระหม่อมรัด มีรอยไขหัว ปากไม่ยาวหรือสั้นเกินไป มีร่องน้ำและไม่งองุ้มมาก หน้าหงอนบาง กลางหงอนสูงปลายหงอนกดกระหม่อมเลยตาดำยิ่งดี ลำคอใหญ่ กระดูกปปล้องคอถี่
ลำตัว จับสวย กระดูกโครงสร้างดี อกไม่คด น้ำขนสวย ขนไม่กรอบ หางพัดยาว และหางมีลักษณะคล้ายฟ่อนข้าว ปั้นขาใหญ่และเต็มไปด้วยกล้ามเนื้อ แข้ง ไก่ที่เก่ง ๆ ส่วนใหญ่ มักเป็นไก่แข้งกลม แข้งเล็ก ท้องแข็งอิ่มคล้ายลำหวาย ส่วนไก่แข้งเหลี่ยมที่เก่ง ๆ ก็มีแต่ท้องแข้งต้องอิ่มด้วย ซึ่งมักเป็นไก่ลำโต ตีเจ็บ มีคำโบราณกล่าวไว้ว่า “นกแข้งใหญ่ ไก่แข้งเล็ก”
นอกจากนี้เวลาจับไก่ตรงกลางลำตัวแล้วยกขึ้น ให้สังเกตดูว่าถ้าขา เท้า และนิ้วเท้าเหยียดตรง ถือว่าเป็นไก่ที่ตีแม่น ยิ่งแข้งทั้งสองเหยียดชิดติดกัน บางตัวเหยียดชิดกัน บางตัวเหยียดทับเกยกัน เป็นข้อหนึ่งที่บ่งบอกว่าไก่ตัวนั้น ตีแม่น ตีเจ็บ สามารถพิจารณาเลือกซื้อมาทำพันธุ์ได้
เกล็ด เป็นอีกสิ่งหนึ่งที่ควรพิจารณา ทว่าหลายคนไม่ให้ความสนใจมากนัก แต่เท่าที่สังเกต ไก่ตัวเก่ง ๆ ที่ชนะเดิมพันราคาแพง ๆ มักมีเกล็ดพิเศษในตัว ไม่ว่าเป็น เกล็ดกำไร โดยเฉพาะกำไรคาดตรงบริเวณเดือย และถ้ามีทั้งสองข้างก็ยิ่งดี เกล็ดกากบาท และถ้าอยู่บริเวณเดือยก็ยิ่งดีเช่นกัน เกล็ดบัวหลัง อยู่ต่ำกว่าเดือย และยิ่งเกล็ดบัวหลังมีขนาดใหญ่ ก็ยิ่งดี เกล็ดนิ้วก้อยแตก และไก่เก่ง ๆ มักมีเกล็ดเม็ดข้าวสาร และเกล็ดสังวาล เรียงเป้นแนวอย่างเป็นระเบียบ
การพิจารณาลักษณะอื่น ๆ ร่วมกันก็มี ท่วงท่าการยืนการเดิน ไก่เก่งมักมีลักษณะการยืนที่สง่า มีราศี ชูคอ หัวปีกยก และมักเล่นสร้อยหรือสะบัดสร้อยอยู่ตลอดเวลาเสียงขันใหญ่ เสียงดังและสั้น หรือห้วน ๆ อย่างที่โบราณกล่าวไว้ว่า “ขันกระชาก หางลากดิน” อย่างไรก็ตามไก่ที่ลักษณะที่ดีครบถ้วน บางครั้งอาจไม่ใช่ไก่เก่งเสมอไป เพื่อให้แน่ใจต้องมีการปล้ำดูเชิง นำออกชนเพื่อจะได้รู้ว่าเป็นไก่เก่งจริงหรือไม่ เท่านี้ก็ทำให้มั่นใจได้ว่า เราได้ไก่เก่งมาเลี้ยง มาทำพันธุ์
