คนโบราณรู้จักใช้สมุนไพรมาใช้ประโยชน์ในทางเป็นอาหารและยารักษาโรคได้ผลดีชะงัก มีผลข้างเคียงน้อย เมื่อนำไปใช้กับคนแล้วยังนำไปใช้กับสัตว์เลี้ยงได้ผลอีก และใช้สืบทอดกันมาจนถึงปัจจุบันแม้ว่ายาสมุนไพรสูตรโบราณนั้น อาจจะไม่เป้นที่รู้จักหรือนิยมใช้กันในหมู่นักเล่นไก่รุ่นใหม่นัก เพราะมีขั้นตอนต่าง ๆ ที่ยุ่งยาก ใช้เวลามากและในปัจจุบันวิทยาการก้าวไปไกล จึงได้มีการนำยาแผนปัจจุบัน (ของคน) มาใช้กับไก่มาก เว้นแต่นักเล่นรุ่นเก่า หรือเกจิที่มีความชำนาญมาก ๆ ยังลงมือทำการปรุงยาแผนโบราณใช้อยู่ ในที่นี้จะขอแนะนำตำรับยาสมุนไพรไก่ชนที่เคยใช้มาแล้วและให้ผลดี บางสูตร ดังนี้
ตำรับยาบำรุงกำลังไก่ชน
ตำรับที่ 1
ส่วนผสมมี ตะไคร้ ไพล กระชาย เนื้อปลาช่อนย่างแห้ง หัวแห้วหมู บอระเพ็ด เกลือ นำส่วนผสมทั้งหมดทำความสะอาด หั่นเป็นชิ้น ๆ โขลกรวมกันให้ละเอียด ตากแดดให้แห้ง จากนั้นนำไปเคี่ยวกับน้ำตาลให้ได้ที่ ตากแดดให้แห้งอีกครั้ง ค่อยนำมาคลุกเคล้ากับน้ำผึ้งให้เหนียว นำไปบรรจุในขวดโหลแก้ว ปิดฝาให้สนิท เวลาจะใช้นำออกมาปั้นเป็นลูกกลอน ป้อนให้ไก่กินทุกเช้าวันละ 1 เม็ด จะช่วยบำรุงกำลังและช่วยย่อยอาหาร
ตำรับที่ 2
ส่วนผสมมี กระชาย พริกไทย ตะไคร้ ดีปลี ตำให้แหลกนำมายัดใส่ท้องปลาช่อนจนเต็มท้อง แล้วนำปลาช่อนมาปิ้งให้สุกส่งกลิ่นหอม เอาเนื้อปลาช่อนทั้งตัวตำหรือโขลกให้แหลก ผสมน้ำผึ้งเดือนห้าปั้นเป็นลูกกลอนให้ไก่กิน ตำรับนี้นอกจากบำรุงกำลังแล้ว ยังทำให้ปีกไก่แข็งแรงและบินสูง
ตำรับที่ 3
ส่วนผสมใช้บอระเพ็ด กระเทียม ปลาช่อน นกกระจอก ยาดำ หัวแห้วหมู พริกไทย น้ำผึ้ง ส่วนผสมทุกอย่างเท่า ๆ กัน บดละเอียด ผสมเข้ากับน้ำผึ้ง ปั้นเป็นลูกกลอนให้ไก่กินก่อนนอนทุกวัน (หน้าร้อนไม่ใช้) ทำให้ไก่แข็งแรง
ตำรับที่ 4
ส่วนผสมมีหญ้าแพรกบดให้ละเอียด ตากลมพอแห้งหมาด ๆ ผสมกับนมข้น ปั้นเป็นลูกกลอนให้ไก่กินก่อนนอน ทำให้แข็งแรงและบินเก่ง
ตำรับที่ 5
ส่วนผสมใช้บอระเพ็ดหั่นเป็นชิ้นบาง ๆ แช่ในน้ำผึ้งเดือนห้าให้กินทุกวัน ช่วยให้ไก่เจริญอาหาร ระบบขับถ่ายดี
ตำรับที่ 6
หัวไพล เจตมูลเพลิง ผักคราดหัวแหวน อย่างละเท่า ๆ กัน ตำให้ละเอียด ผสมกับน้ำผึ้งเดือนห้า ปั้นเป็นลูกกลอนให้กิน
ตำรับที่ 7
ส่วนผสมใช้ข้าวเหนียวเผาจนดำ ตำกับพริกสุก หอยขม ใส่ปลาป่นและน้ำอ้อย ปั้นเป็นลูกกลอนให้กิน ช่วยให้ร่างกายมีกำลังอดทนดี
ตำรับที่ 8
ให้กินลูกเขียดโตพอประมาณ หรือลูกหนูแดง ๆ ไม่มีขน จิ้งจก หรือลูกปลาวันละตัว จะใช้เนื้อวัวเนื้อควายสดชิ้นขนาดนิ้วก้อยแทนก็ได้ ให้กินวันละชิ้น ทำให้มีกำลังวังชา แข็งแรง
ตำรับที่ 9
เหง้ากระชาย พริกไทย นกกระจอกย่าง อย่างละ 1 ส่วน ปลาช่อนย่าง 3 ส่วน บดผสมให้เข้ากัน เติมวิตามิน เก็บไว้ในตู้เย็น ปั้นให้กินวันละก้อนขนาดข้อนิ้วมือ
ตำรับที่ 10
หอยขมสด หรือหอยโข่งเผาไฟ แกะเนื้อให้กิน จะช่วยบำรุงกำลัง เพิ่มความสมบูรณ์เช่นเดียวกับพวกลูกหนู ลูกนก
